32. Cele i zasady zarządzania ryzykiem finansowym
Grupa narażona jest na ryzyko finansowe obejmujące przede wszystkim:
- ryzyko rynkowe (ryzyko cen surowców i produktów naftowych, ryzyko cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla, ryzyko walutowe, ryzyko stóp procentowych),
- ryzyko płynności,
- ryzyko kredytowe związane z transakcjami finansowymi oraz handlowymi.
Funkcjonujące w strukturach organizacyjnych Jednostki Dominującej Biuro Zarzadzania Ryzykiem Finansowym koordynuje oraz sprawuje bieżący nadzór nad procesem zarządzania ryzykiem finansowym Grupy. Ponadto powołany przez Zarząd Komitet Ryzyka Cenowego i Tradingu nadzoruje prace nad opracowaniem polityk i procedur oraz monitoruje realizację strategii Grupy w obszarze swoich kompetencji. W szczególności komitet opiniuje i podejmuje kluczowe inicjatywy z zakresu zarządzania ryzykiem cenowym oraz w działalności tradingowej, przedstawia rekomendacje oraz wnioskuje w zakresie działań wymagających zgody Zarządu. Dodatkowo, w celu efektywnego zarządzania płynnością, strukturą zadłużenia oraz procesem pozyskiwania finansowania zewnętrznego przez spółki Grupy Kapitałowej LOTOS Zarząd powołał Zespół ds. optymalizacji płynności i koordynacji finansowania.
Podstawowymi celami realizowanymi poprzez zarządzanie ryzykiem finansowym są:
- zwiększenie prawdopodobieństwa realizacji celów budżetowych i strategicznych,
- ograniczenie zmienności przepływów pieniężnych,
- zapewnienie krótkoterminowej płynności finansowej,
- maksymalizacja wyniku na zarządzaniu ryzykiem rynkowym przy założonym poziomie ryzyka,
- budowanie wartości firmy w długim okresie czasu.
W związku z realizacją wymienionych wyżej celów Grupa wdrożyła odpowiednie narzędzia i opracowała szereg dokumentów, zatwierdzonych na odpowiednich szczeblach decyzyjnych, które określają ramy konieczne do efektywnego i bezpiecznego funkcjonowania w obszarze finansowym, w tym:
- metodologię wyznaczania ekspozycji w poszczególnych kategoriach ryzyk,
- dopuszczone instrumenty finansowe,
- sposób oceny zarządzania ryzykiem finansowym,
- limity w zarządzaniu ryzykiem,
- sposób raportowania,
- limity kredytowe,
- standardy dokumentacyjne i operacyjne,
- podział odpowiedzialności w zakresie wykonywania transakcji, analizy i kontroli ryzyka oraz dokumentacji i rozliczania transakcji pomiędzy różne komórki organizacyjne.
Jednostka Dominująca monitoruje oraz raportuje w sposób ciągły wszystkie ryzyka rynkowe będące przedmiotem zarządzania. Jednostka Dominująca używa płynnych instrumentów pochodnych, które jest w stanie wycenić za pomocą stosowanych powszechnie modeli wyceny. Wycena pozycji bazowej i instrumentów pochodnych odbywa się na podstawie danych rynkowych otrzymywanych od wiarygodnych dostawców. Nie jest dopuszczone otwieranie pozycji w ramach ryzyk, które nie wynikają z podstawowej działalności Grupy.
Z dniem 1 stycznia 2011 roku Jednostka Dominująca wdrożyła zasady rachunkowości zabezpieczeń przepływów pieniężnych w odniesieniu do kredytów walutowych przeznaczonych na finansowanie Programu inwestycyjnego 10+, wyznaczonych na instrument zabezpieczający dla przyszłych transakcji sprzedaży produktów naftowych denominowanych w USD. W drugim półroczu 2012 roku rozszerzono zakres stosowania rachunkowości zabezpieczeń przepływów pieniężnych poprzez ustanowienie nowych powiązań zabezpieczających o tym samym charakterze.
32.1 Ryzyko cen surowców i produktów naftowych
Szczególne znaczenie dla Grupy ma zarządzanie ryzykiem cen surowców i produktów naftowych.
Spółka identyfikuje następujące czynniki tego ryzyka:
- zmienność marży rafineryjnej, rozumianej jako różnica pomiędzy płynnymi indeksami referencyjnego koszyka produktów naftowych (np. paliwa lotniczego, benzyn, olejów napędowych, olejów opałowych) a płynnym indeksem referencyjnego surowca (np. ropa Ural),
- zmienność poziomu cen w zakresie ilości zapasów surowców i produktów odbiegających od wymaganego poziomu zapasów obowiązkowych i operacyjnych,
- zmienność dyferencjałów pomiędzy indeksami referencyjnymi a indeksami używanymi w kontraktach handlowych (np. dyferencjał Brent / Ural, czyli różnica pomiędzy różnymi gatunkami ropy),
- stosowanie niestandardowych formuł cenowych w kontraktach handlowych.
Chcąc oferować swoim odbiorcom zabezpieczenie cen produktów naftowych dla przyszłych dostaw Grupa wdrożyła system, w ramach którego istnieje możliwość przenoszenia ryzyka z odbiorców na Grupę. Wymaga to jednoczesnego wykonywania odpowiednich transakcji zabezpieczających ryzyko cenowe oraz stosowania procedur zapewniających bezpieczeństwo kredytowe i operacyjne.
W ramach opisanych wyżej działań w latach 2012 i 2013 w powiązaniu ze sprzedażą komponentów asfaltowych po cenach stałych, Grupa zawierała swapy towarowe, co pozwoliło zachować pierwotny profil ryzyka cenowego Grupy. Zawierane we wskazanym okresie transakcje swapowe były rozliczone częściowo w roku ich zawarcia, a częściowo w roku następnym.
Na dzień 31 grudnia 2013 roku otwarte swapy towarowe przedstawiały się następująco:
| Typ transakcji | Indeks bazowy | Okres zawarcia transakcji | Okres wyceny | Ilość w tonach w okresie wyceny |
Cena średnioważona (USD/tona) |
Wartość godziwa (w tys. zł) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aktywa finansowe | Zobowiązania finansowe | ||||||
| Swap towarowy | 3.5 PCT Barges FOB Rotterdam | IX - XI '2013 | III - X '2014 | 20.989 | 572,90 | 736 | - |
| Razem | 736 | - | |||||
Wymienione wyżej transakcje swap na łączną ilość 20.989 ton w oparciu o płynny indeks 3.5 PCT Barges FOB Rotterdam w okresie od marca do października 2014 roku związane były z odwróceniem profilu ryzyka cen surowców i produktów naftowych wynikających ze sprzedaży komponentów asfaltowych po cenach stałych.
Na dzień 31 grudnia 2012 roku otwarte swapy towarowe przedstawiały się następująco:
| Typ transakcji | Indeks bazowy | Okres zawarcia transakcji | Okres wyceny | Ilość w tonach w okresie wyceny |
Cena średnioważona (USD/t) |
Wartość godziwa (w tys. zł) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aktywa finansowe | Zobowiązania finansowe | ||||||
| Swap towarowy | 3.5 PCT Barges FOB Rotterdam | XII '2012 | VI - XI '2013 | 14.092 | 591,25 | - | (335) |
| Swap towarowy | Gasoil .1 Cargoes CIF NWE / Basis ARA | XII '2012 | VI - XI '2013 | (3.000) | 915,00 | 45 | (2) |
| Razem | 45 | (337) | |||||
Wymienione wyżej transakcje swap w oparciu o płynny indeks 3.5 PCT Barges FOB Rotterdam oraz Gasoil .1 Cargoes CIF NWE / Basis ARA były również związane z odwróceniem profilu ryzyka cen surowców i produktów naftowych wynikających ze sprzedaży komponentów asfaltowych po cenach stałych.
Znaczenie zarządzania ryzykiem cenowym i obszar działań tradingowych w Grupie stale wzrasta. W związku z potrzebą zarządzania nowymi procesami i usprawnienia bieżącego działania w tym obszarze oraz dla podniesienia bezpieczeństwa operacyjnego Grupa wdraża system informatyczny klasy ETRM (z ang. Energy Trading and Risk Management).
32.1.1 Analiza wrażliwości na ryzyko rynkowe związane ze zmianami cen surowców i produktów naftowych
Analiza wrażliwości na dzień 31 grudnia 2013 roku oraz na dzień 31 grudnia 2012 roku transakcji finansowych narażonych na ryzyko zmiany cen surowców i produktów naftowych przy założeniu zmiany cen o +/- 10% przedstawiała się następująco:
| w tysiącach złotych | Wartość bilansowa |
31 grudnia 2013 Zmiana procentowa |
Wartość bilansowa |
31 grudnia 2012 Zmiana procentowa |
||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 10% | -10% | 10% | -10% | |||
| Aktywa finansowe (1) | 736 | 3.695 | (3.695) | 45 | (778) | 778 |
| Zobowiązania finansowe (1) | - | - | - | (337) | 2.481 | (2.481) |
| Razem | 736 | 3.695 | (3.695) | (292) | 1.703 | (1.703) |
(1) Swapy towarowe.
Powyższe odchylenia cen indeksów bazowych skalkulowano na podstawie hipotetycznej zmiany ceny o +/- 10%. Analiza wrażliwości została przeprowadzona na bazie stanu instrumentów posiadanych na dzień 31 grudnia 2013 roku oraz 31 grudnia 2012 roku. Zbadano wpływ zmian cen indeksów bazowych na wartość godziwą przy niezmiennym poziomie kursów walut.
32.2 Ryzyko cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla (CO2)
Zarządzanie ryzykiem cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla w Jednostce Dominującej odbywa się zgodnie z założeniami zawartymi w „Strategii zarządzania ryzykiem cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla (CO2) w Grupie LOTOS S.A.”
Grupa określa tzw. pozycję bazową, która stanowi różnicę pomiędzy ilością uprawnień (posiadanych oraz estymowanych) a emisją dwutlenku węgla (zrealizowaną oraz estymowaną) w ramach poszczególnych okresów rozliczeniowych (tzw. faz), dla których przyznawane są uprawnienia do emisji.
Wyznaczany w ramach realizacji procedur zarządzania ryzykiem limit ilościowy na pozycję całkowitą w uprawnieniach (pozycja bazowa skorygowana o pozycję transakcyjną tj. zawarte przez Grupę transakcje kupna/sprzedaży praw do emisji) definiowany jest w oparciu o ilość przyznanych uprawnień dla danej fazy. Monitorowana przez Grupę pozycja łączna dla fazy stanowi sumę pozycji całkowitych w poszczególnych latach fazy.
W zależności od sytuacji rynkowej i w ramach ustalonych limitów, Grupa utrzymuje odpowiednią pozycję całkowitą w uprawnieniach za pomocą bieżąco zawieranych transakcji finansowych. Limit określający ryzyko straty w odniesieniu do zawieranych transakcji (limit na maksymalną stratę) jest definiowany przez Grupę w oparciu o jej kapitał własny.
Poniżej zaprezentowano informacje na temat pozycji bazowej, transakcyjnej i całkowitej na dzień 31 grudnia 2013 roku oraz 31 grudnia 2012 roku.
Pozycja bazowa (w tonach) w uprawnieniach do emisji na dzień 31 grudnia 2013 roku wynosiła:
| Okres | EUA * | CER * | ERU * | SUMA |
|---|---|---|---|---|
| III faza (2013-2020) | (1.238.485) | 383 | 29.000 | (1.209.102) |
* Zgodnie z systemem handlu emisjami EU ETS (z ang. European Union Emissions Trading System/Scheme):
1 EUA (z ang. Emission Unit Allowance) oznacza uprawnienie do emisji jednej tony CO2,
1 CER (z ang. Certified Emission Reduction Unit) oznacza ekwiwalent skutecznej redukcji emisji jednej tony ekwiwalentu CO2 (tCO2e).
Certyfikat redukcji emisji uzyskiwany jest w związku z realizacją inwestycji w krajach rozwijających się, gdzie nie określono limitów emisji CO2
1 ERU (z ang. Emission Reduction Unit) oznacza ekwiwalent skutecznej redukcji emisji jednej tony ekwiwalentu CO2 (tCO2e).
Jest to poświadczona jednostka emisji uzyskiwana w związku z realizacją inwestycji w krajach o niższych kosztach redukcji CO2.
Określona powyżej pozycja bazowa wynikała z założeń co do ilości uprawnień oraz emisji dwutlenku węgla oraz posiadanych na dzień 31 grudnia 2013 roku uprawnień na koncie w wysokości 993 tys. EUA , 383 CER oraz 29 tys. ERU
| III faza (2013-2020) w tonach | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | Razem |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Uprawnienia przyznane KPRU (1) | 1.521.342 | 1.492.657 | 1.462.140 | 1.428.944 | 1.396.948 | 1.366.559 | 1.335.827 | 10.004.417 |
| Emisja dwutlenku węgla (CO2) (2) | (1.676.529) | (1.779.653) | (1.779.653) | (1.779.653) | (1.661.606) | (1.779.653) | (1.779.653) | (12.236.400) |
| Nadwyżka/niedobór | (155.187) | (286.996) | (317.513) | (350.709) | (264.658) | (413.094) | (443.826) | (2.231.983) |
(1) Prognozowana ilość bezpłatnych uprawnień do emisji CO2 dla Grupy LOTOS na lata 2013 – 2019 według Krajowego Planu Rozdziału Uprawnień do Emisji („KPRU”).
(2) Prognozowana emisja CO2 wyliczona na podstawie danych produkcyjnych dla instalacji objętych systemem handlu emisjami, będąca podstawą dla określenia pozycji bazowej na dzień 31 grudnia 2013 roku.
W 2013 roku, ze względu na brak płynności rynku terminowego oraz niestabilność pozycji bazowej w horyzoncie do 2020 roku (ostatni rok III fazy) okres zarządzania ryzykiem cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla został ograniczony do końca 2019 roku, jednakże wraz z upływem czasu rok 2020 zostanie prawdopodobnie włączony do zarządzania tym ryzykiem.
Na dzień 31 grudnia 2013 roku Grupa nie otrzymała jeszcze bezpłatnych uprawnień do emisji CO2 na rok 2013, które powinny były wpłynąć do końca lutego 2013 roku. Grupa zakłada jednak nikłe ryzyko ich nie otrzymania przed datą koniecznego umorzenia, czyli 30 kwietnia 2014 roku w związku z tym, że przed dniem publikacji niniejszego sprawozdania finansowego, tj. 26 lutego 2014 roku, Komisja Europejska poinformowała o zatwierdzeniu limitów uprawnień planowanych dla ostatniej grupy krajów członkowskich, w tym Polski. Dodatkowo Zarząd zwraca uwagę, iż Grupa posiada ok. 60% potrzebnych do umorzenia uprawnień na koncie, a zakup pozostałej części mógłby zostać sfinansowany bez istotnego wpływu na płynność Spółki aż do czasu ich ostatecznego otrzymania.
Pozycja bazowa (w tonach) w uprawnieniach do emisji na dzień 31 grudnia 2012 roku wynosiła:
| Okres | EUA | CER | SUMA |
|---|---|---|---|
| II faza (2008-2012) | (520.169) | - | (520.169) |
| III faza (2013-2020) | (363.376) | - | (363.376) |
W 2012 roku oprócz zarządzania kończącą się fazą II rozpoczęto zarządzanie fazą III przypadającą na lata 2013-2020, jednak ze względu na ograniczoną płynność rynku zarządzano tylko latami 2013 i 2014. II faza obejmowała okres do końca roku 2012, a jej rozliczenie nastąpiło w kwietniu 2013 roku, w związku z tym w tabelach zawierających informacje na temat pozycji bazowej jak i instrumentów finansowych pozostawiono podział na dwie fazy.
Na dzień 31 grudnia 2012 roku pozycja bazowa wynikała z następujących założeń co do ilości uprawnień oraz emisji dwutlenku węgla przypadającej na II i III fazę:
| II faza (2008-2012) w tonach | 2012 | Razem |
|---|---|---|
| Uprawnienia na koncie | 1.458.144 | 1.458.144 |
| Emisja dwutlenku węgla (CO2) (1) | (1.978.313) | (1.978.313) |
| Nadwyżka/niedobór | (520.169) | (520.169) |
(1) Prognozowana emisja CO2 wyliczona na podstawie danych produkcyjnych dla instalacji objętych systemem handlu emisjami.
| III faza (2013-2020) w tonach | 2013 | 2014 | Razem |
|---|---|---|---|
| Uprawnienia przyznane KPRU (1) | 1.610.712 | 1.607.843 | 3.218.555 |
| Emisja dwutlenku węgla (CO2) (2) | (1.737.054) | (1.844.877) | (3.581.931) |
| Nadwyżka/niedobór | (126.342) | (237.034) | (363.376) |
(1) Prognozowana ilość bezpłatnych uprawnień do emisji CO2 dla Spółki na lata 2013 – 2014.
(2) Prognozowana emisja CO2 wyliczona na podstawie danych produkcyjnych dla instalacji objętych systemem handlu emisjami.
W ramach zarządzania ryzykiem dotyczącym uprawnień do emisji dwutlenku węgla Grupa ocenia każdorazowo ryzyko przewidywanego niedoboru nieodpłatnych uprawnień przyznawanych w ramach KPRU.
W razie konieczności, Grupa decyduje o rozliczeniu zawartych, otwartych na dzień kończący okres sprawozdawczy transakcji terminowych na zakup uprawnień do emisji CO2 poprzez ich fizyczną dostawę z zamiarem ich ewentualnego umorzenia jako rozliczenie rzeczywistej emisji CO2. Wycena transakcji planowanych do zrealizowania dostawą fizyczną nie podlega ujęciu w aktywach / zobowiązaniach finansowych w sprawozdaniu finansowym, niemniej jednak Grupa monitoruje i przeprowadza wycenę takich transakcji pozabilansowo w ramach ogólnej oceny efektywności zarządzania ryzykiem CO2.
Otwarte na dzień 31 grudnia 2013 roku transakcje futures EUA, jak również otwarte na dzień 31 grudnia 2012 roku transakcje futures CER, które Grupa uznała za prawdopodobne do rozliczenia poprzez ich fizyczną dostawę na potrzeby własne nie zostały wykazane w sprawozdaniu finansowym na dzień kończący okres sprawozdawczy, a ich wartość godziwą ujęto wyłącznie pozabilansowo.
Ponadto w 2012 roku Grupa dokonywała transakcji zamiany pomiędzy jednostkami EUA i CER, co było uzasadnione poziomem spreadu między tymi uprawnieniami.
Transakcje otwarte w uprawnieniach do emisji na dzień 31 grudnia 2013 roku przedstawiały się następująco:
| Typ transakcji | Okres zawarcia transakcji | Okres rozliczenia transakcji | Ilość uprawnień w okresie |
Cena średnioważona (EUR/t) |
Faza | Wartość godziwa (w tys. zł)* |
|
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aktywa finansowe | Zobowiązania finansowe | ||||||
| Futures EUA | VIII '2012 - XII '2013 | XII '2014 - XII '2017 | 1.696.000 | 5,58 | III faza | 1.182 | (5.230) |
| Razem | 1.182 | (5.230) | |||||
* Wycena pozabilansowa, wyłącznie dla celów statystycznych i monitoringu w zarządzaniu ryzykiem.
Transakcje otwarte w uprawnieniach do emisji na dzień 31 grudnia 2012 roku przedstawiały się następująco:
| Typ transakcji | Okres zawarcia transakcji | Okres rozliczenia transakcji | Ilość uprawnień w okresie |
Cena średnioważona (EUR/t) |
Faza | Wartość godziwa (w tys. zł)* |
|
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aktywa finansowe | Zobowiązania finansowe | ||||||
| Futures CER | XII ‘2012 | III ‘2013 | 620.000 | 0,42 | II faza | - | (641) |
| Razem | - | (641) | |||||
* Wycena pozabilansowa, wyłącznie dla celów statystycznych i monitoringu w zarządzaniu ryzykiem.
| Typ transakcji | Okres zawarcia transakcji | Okres rozliczenia transakcji | Ilość uprawnień w okresie |
Cena średnioważona (EUR/t) |
Faza | Wartość godziwa (w tys. zł)** |
|
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aktywa finansowe | Zobowiązania finansowe | ||||||
| Futures EUA | VIII - XI '2012 | XII '2013 - XII '2014 | 523.000 | 8,53 | III faza | - | (3.787) |
| Razem | - | (3.787) | |||||
** Wycena bilansowa
Biorąc pod uwagę pozycję bazową opisaną powyżej oraz wykonane transakcje, pozycja całkowita (w tonach) w uprawnieniach do emisji na dzień 31 grudnia 2013 roku przedstawiała się następująco:
| Pozycja EUA | Pozycja CER | Pozycja ERU | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Okres | Bazowa | Transakcyjna | Całkowita | Bazowa | Transakcyjna | Całkowita | Bazowa | Transakcyjna | Całkowita |
| III faza (2013-2020) | (1.238.485) | 1.696.000 | 457.515 | 383 | - | 383 | 29.000 | - | 29.000 |
Biorąc pod uwagę pozycję bazową opisaną powyżej oraz wykonane transakcje, pozycja całkowita (w tonach) w uprawnieniach do emisji na dzień 31 grudnia 2012 roku przedstawiała się następująco:
| Pozycja EUA | Pozycja CER | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Okres | Bazowa | Transakcyjna | Całkowita | Bazowa | Transakcyjna | Całkowita |
| II faza (2008-2012) | (520 169) | - | (520.169) | - | 620.000 | 620.000 |
| III faza (2013-2020) | (363 376) | 523.000 | 159.624 | - | - | - |
Informacje na temat uprawnień do emisji CO2 zaprezentowano w nocie 34.
32.2.1 Analiza wrażliwości na ryzyko rynkowe związane ze zmianami cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla (CO2)
Na dzień 31 grudnia 2013 roku oraz na dzień 31 grudnia 2012 roku Grupa posiadała kontrakty futures na zakup uprawnień do emisji dwutlenku węgla.
Analizę wrażliwości na ryzyko zmiany cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla przy założeniu zmiany cen uprawnień do emisji CO2 o +/- 10% dla oszacowanej wartości godziwej ujętych w sprawozdaniu z sytuacji finansowej pochodnych instrumentów przedstawiono w tabeli poniżej:
| w tysiącach złotych | 31 grudnia 2013 | 31 grudnia 2012 | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Wartość bilansowa |
Zmiana procentowa | Wartość bilansowa |
Zmiana procentowa | |||
| 10% | -10% | 10% | -10% | |||
| Zobowiązania finansowe (1) | - | - | - | (3.787) | 1.446 | (1.446) |
| Razem | - | - | - | (3.787) | 1.446 | (1.446) |
(1) Futures EUA.
Powyższe odchylenia cen uprawnień do emisji CO2 skalkulowano na podstawie hipotetycznej zmiany ceny o +/- 10%. Analiza wrażliwości została przeprowadzona na bazie stanu instrumentów posiadanych na dzień 31 grudnia 2012 roku. Zbadano wpływ zmian cen uprawnień do emisji CO2 na wartość godziwą przy niezmiennym poziomie kursów walut.
Grupa nie przeprowadza analizy wrażliwości dla wartości godziwej kontraktów futures na zakup uprawnień do emisji dwutlenku węgla, które posiada na dzień kończący okres sprawozdawczy, jeśli zamierza dokonać rozliczenia tych transakcji poprzez fizyczną dostawę na potrzeby własne pokrycia niedoborów w ramach systemu ograniczania emisji. W związku z tym powyższa tabela nie prezentuje analizy wrażliwości instrumentów futures EUA posiadanych na dzień 31 grudnia 2013 roku oraz instrumentów futures CER posiadanych na dzień 31 grudnia 2012 roku, które zamierzała rozliczyć drogą fizycznej dostawy na pokrycie niedoboru uprawnień do rozliczenia emisji dwutlenku węgla za dany okres.
32.3 Ryzyko walutowe
Zarządzanie ryzykiem walutowym w Grupie odbywa się zgodnie z założeniami zawartymi w „Strategii zarządzania ryzykiem walutowym w Grupie LOTOS S.A.”. Horyzont zarządzania ekspozycją jest związany z okresem, na jaki sporządzany jest budżet Grupy, który w zależności od momentu w roku obejmuje od 3 do 5 kolejnych kwartałów. Okres ten przyjmuje się jako podstawę do określenia horyzontu zarządzania ekspozycją. Mapa bazowa pozycji walutowych uwzględnia przede wszystkim wolumeny i formuły cenowe na zakup surowców i sprzedaż produktów, inwestycje, lokaty i kredyty dewizowe oraz wycenę instrumentów pochodnych, i może być korygowana o współczynnik, który odzwierciedla zmienność cen surowców i produktów naftowych. Strategia zakłada kalkulację następujących limitów:
- limit na pozycję transakcyjną (otwarte transakcje walutowe nie mogą zwiększać pozycji bazowej Spółki i nie mogą przekraczać wolumenu pozycji bazowej),
- limit maksymalnej straty oraz płynnościowy wyrażone są jako procent kapitałów własnych Spółki (limit płynnościowy jest kalkulowany w celu ograniczenia ryzyka związanego z nadmierną kumulacją transakcji finansowych w krótkim okresie, które rozliczając się mogą powodować problemy płynnościowe i operacyjne),
- limity na pozycję walutową całkowitą i globalną brutto dla całego okresu zarządzania, jak również dla podokresów.
Co kwartał, na potrzeby kalkulacji limitów, uwzględniana jest aktualizacja wartości kapitału własnego. Dodatkowo w sytuacji, gdy strata na zarządzaniu ryzykiem przekroczy ustalone progi w celu niedopuszczenia do istotnego przekroczenia limitu maksymalnej straty ustalonej przez Zarząd Jednostki Dominującej następuje natychmiastowa aktualizacja limitów.
W celu optymalizacji wykonywania transakcji walutowych w Grupie Kapitałowej, Jednostka Dominująca oferuje podmiotom zależnym bezpośrednie kwotowanie transakcji walutowych na bazie umów ramowych i w oparciu o obowiązujące procedury operacyjne.
Waluta USD jest używana w kwotowaniach cen rynkowych ropy i produktów naftowych. Z tego też względu uznano, że najwłaściwszą walutą do zaciągania i spłaty długoterminowych kredytów na finansowanie Programu 10+ jest USD, ponieważ efektem takiego działania będzie zmniejszenie strukturalnie długiej pozycji i w konsekwencji strategicznego ryzyka walutowego.
Pozycja bazowa w walutach to wyodrębnione w procesie identyfikacji ryzyka walutowego wszystkie istotne przepływy pieniężne, których wartość wyrażona w walucie funkcjonalnej Grupy w horyzoncie zarządzania ryzykiem zależy od poziomu kursów walutowych, skorygowane o współczynnik odzwierciedlający malejące z czasem prawdopodobieństwo ich realizacji.
Strukturalnie Grupa posiada długą ekspozycję w USD (zyskuje w przypadku wzrostu kursu USD/PLN) ze względu na to, iż wpływy zależne od kursu USD (głownie z tytułu sprzedaży produktów naftowych) przewyższają odpowiednie wypływy (np. z tytułu zakupu ropy, spłaty kredytu).
Na dzień 31 grudnia 2013 roku Grupa prognozuje również długą ekspozycję w EUR w 2014 roku ze względu na zmianę formuł cenowych zakupu biokomponentów, które w poprzednim okresie sprawozdawczym były oparte o EUR, a obecnie są głównie oparte o USD i przepływy z tego tytułu są uwzględniane w pozycji USD.
Pozycja bazowa w walutach na dzień 31 grudnia 2013 roku dla Jednostki Dominującej przedstawiała się następująco:
| Okres | tys. USD | tys. EUR |
|---|---|---|
| 2014 | 445.543 | 2.008 |
Pozycja bazowa w walutach na dzień 31 grudnia 2012 roku dla Jednostki Dominującej przedstawiała się następująco:
| Okres | tys. USD | tys. EUR |
|---|---|---|
| 2013 | 654.698 | (173.187) |
Jednostka Dominująca aktywnie zarządza swoją pozycją walutową, kształtując ją w ramach uzgodnionych limitów i w zależności od przewidywanego rozwoju sytuacji rynkowej.
Spółki Grupy Kapitałowej dokonują transakcji zabezpieczających przed ryzykiem związanym ze zmianą kursów wymiany walut.
W skład transakcji wymiany walutowej wchodzi każdorazowo para transakcji, które w poniższych zestawieniach zostały odpowiednio przypisane do kupna lub sprzedaży w ramach typu transakcji Swap walutowy.
Transakcje walutowe otwarte na dzień 31 grudnia 2013 roku przedstawiały się następująco:
| Typ transakcji | Kupno/sprzedaż | Okres zawarcia transakcji |
Okres rozliczenia transakcji |
Para walut (bazowa/zmienna) |
Kwota w walucie bazowej (w tys.) |
Kurs średnioważony |
Kwota w walucie zmiennej(w tys.) |
Wartość godziwa (w tys. zł) |
|
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aktywa finansowe |
Zobowiązania finansowe |
||||||||
| Spot walutowy | Kupno | XII '2013 | I ' 2014 | USD/PLN | 21.000 | 3,0178 | (63.374) | - | (125) |
| Spot walutowy | Kupno | XII '2013 | I ' 2014 | EUR/PLN | 1.500 | 4,1500 | (6.225) | - | (4) |
| Forward walutowy | Kupno | XII '2013 | I ' 2014 | USD/PLN | 20.000 | 3,0551 | (61.102) | - | (783) |
| Forward walutowy | Kupno | XII '2013 | I ' 2014 | EUR/PLN | 4.700 | 4,1720 | (19.608) | - | (105) |
| Forward walutowy | Sprzedaż | VIII - XI '2013 | III - X '2014 | USD/PLN | (169.000) | 3,2487 | 549.030 | 34.924 | - |
| Swap walutowy | Kupno | XII '2013 | IX '2014 | USD/PLN | 25.000 | 3,0932 | (77.330) | - | (845) |
| Swap walutowy | Kupno | XII '2013 | I ' 2014 | EUR/USD | 1.850 | 1,3800 | (2.553) | - | (18) |
| Swap walutowy | Sprzedaż | IX - XII '2013 | I - XII '2014 | USD/PLN | (393.450) | 3,1371 | 1.234.292 | 38.275 | - |
| Swap walutowy | Sprzedaż | XII '2013 | I ' 2014 | EUR/USD | (7.500) | 1,3764 | 10.323 | - | (10) |
| Razem | 73.199 | (1.890) | |||||||
Transakcje walutowe otwarte na dzień 31 grudnia 2012 roku przedstawiały się następująco:
| Typ transakcji | Kupno/sprzedaż | Okres zawarcia transakcji |
Okres rozliczenia transakcji |
Para walut (bazowa/zmienna) |
Kwota w walucie bazowej (w tys.) |
Kurs średnioważony |
Kwota w walucie zmiennej (w tys.) |
Wartość godziwa (w tys. zł) |
|
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aktywa finansowe |
Zobowiązania finansowe |
||||||||
| Spot walutowy | Kupno | XII '2012 | I '2013 | USD/PLN | 54.000 | 3,0951 | (167.135) | 234 | - |
| Spot walutowy | Kupno | XII '2012 | I '2013 | EUR/PLN | 1.891 | 4,0925 | (7.739) | - | (9) |
| Forward walutowy | Kupno | IX - XII '2012 | I - IV '2013 | USD/PLN | 110.500 | 3,1760 | (350.948) | 57 | (7.436) |
| Forward walutowy | Kupno | VIII - XII '2012 | I - VII '2013 | EUR/USD | 146.000 | 1,2828 | (187.289) | 17.029 | - |
| Forward walutowy | Sprzedaż | VIII - XII '2012 | I - XI '2013 | USD/PLN | (324.000) | 3,3091 | 1.072.148 | 56.132 | (1.381) |
| Forward walutowy | Sprzedaż | XII '2012 | I '2013 | EUR/PLN | (15.000) | 4,0717 | 61.076 | - | (335) |
| Swap walutowy | Kupno | VIII - XII '2012 | I - VII '2013 | USD/PLN | 74.000 | 3,2998 | (244.185) | - | (12.672) |
| Swap walutowy | Kupno | XII '2012 | I '2013 | EUR/PLN | 15.500 | 4,1474 | (64.285) | - | (832) |
| Swap walutowy | Kupno | X - XII '2012 | I - VII '2013 | EUR/USD | 31.610 | 1,2948 | (40.929) | 2.478 | - |
| Swap walutowy | Sprzedaż | VIII - XII '2012 | I - VII '2013 | USD/PLN | (399.500) | 3,1968 | 1.277.122 | 34.041 | (4.529) |
| Razem | 109.971 | (27.194) | |||||||
Pozycja całkowita Grupy w poszczególnych walutach na dzień 31 grudnia 2013 roku przedstawiała się następująco:
| Okres | Pozycja USD/PLN | Pozycja EUR/PLN | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Bazowa (w tys. USD) |
Transakcyjna (w tys. USD) |
Całkowita (w tys. USD) |
Bazowa (w tys. EUR) |
Transakcyjna (w tys. EUR) |
Całkowita (w tys. EUR) |
|
| 2014 | 445.543 | (422.907 ) | 22.636 | 2.008 | 300 | 2.308 |
Pozycja całkowita Grupy w poszczególnych walutach na dzień 31 grudnia 2012 roku przedstawiała się następująco:
| Okres | Pozycja USD/PLN | Pozycja EUR/PLN | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Bazowa (w tys. USD) |
Transakcyjna (w tys. USD) |
Całkowita (w tys. USD) |
Bazowa (w tys. EUR) |
Transakcyjna (w tys. EUR) |
Całkowita (w tys. EUR) |
|
| 2013 | 654.698 | (654.766) | (68) | (173.187) | 180.001 | 6.814 |
32.3.1 Analiza wrażliwości na ryzyko rynkowe związane ze zmianami kursów walut
Struktura walutowa wybranych instrumentów finansowych na dzień 31 grudnia 2013 roku przedstawiała się następująco:
|
31 grudnia 2013
|
Nota | USD | USD przeliczone na PLN |
EUR | EUR przeliczone na PLN |
Wartość bilansowa w walucie przeliczona na PLN na dzień bilansowy |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Klasy instrumentów finansowych | ||||||
| Aktywa finansowe | ||||||
| Należności z tytułu dostaw i usług | 121.143 | 364.884 | 10.922 | 45.112 | 409.996 | |
| Pozostałe należności | - | - | 15 | 63 | 63 | |
| Obligacje | 59.268 | 178.516 | - | - | 178.516 | |
| Środki pieniężne i ich ekwiwalenty | 23.339 | 70.280 | 8.492 | 28.635 | 98.915 | |
| Pozostałe aktywa finansowe: | 436.078 | 1.313.611 | 9.961 | 41.313 | 1.354.924 | |
| Pożyczki udzielone jednostkom powiązanym | 361.974 | 1.090.321 | 7.208 | 29.895 | 1.120.216 | |
| Lokaty | 3.105 | 9.352 | 603 | 2.501 | 11.853 | |
| Depozyt zabezpieczający | - | - | 2.150 | 8.917 | 8.917 | |
| Środki pieniężne zablokowane na rachunkach bankowych | 18 | 70.999 | 213.938 | - | - | 213.938 |
| Razem | 639.828 | 1.927.291 | 29.390 | 115.123 | 2.042.414 | |
| Zobowiązania finansowe | ||||||
| Kredyty i pożyczki | 2.096.295 | 6.320.969 | 1.180 | 4.892 | 6.325.861 | |
| Zobowiązania z tytułu dostaw i usług | 622.316 | 1.931.556 | 11.589 | 50.877 | 1.982.433 | |
| Pozostałe zobowiązania | 9.084 | 27.829 | 3.909 | 16.211 | 44.040 | |
| Obligacje | 6.674 | 377.210 | - | - | 377.210 | |
| Zobowiązania z tytułu leasingu finansowego | - | - | 21.259 | 88.164 | 88.164 | |
| Razem | 2.734.369 | 8.657.564 | 37.937 | 160.144 | 8.817.708 |
Struktura walutowa wybranych instrumentów finansowych na dzień 31 grudnia 2012 roku przedstawiała się następująco:
|
31 grudnia 2012
|
USD | USD przeliczone na PLN |
EUR | EUR przeliczone na PLN |
Wartość bilansowa w walucie przeliczona na PLN na dzień bilansowy |
|---|---|---|---|---|---|
| Klasy instrumentów finansowych | |||||
| Aktywa finansowe | |||||
| Należności z tytułu dostaw i usług | 87.225 | 270.367 | 12.697 | 51.922 | 322.289 |
| Pozostałe należności | 13 | 41 | 154 | 630 | 671 |
| Obligacje | 53.119 | 164.647 | - | - | 164.647 |
| Środki pieniężne i ich ekwiwalenty | 5.321 | 16.416 | 2.205 | 8.992 | 25.408 |
| Pozostałe aktywa finansowe: | 371.510 | 1.151.237 | 12.313 | 50.338 | 1.201.575 |
| Pożyczki udzielone jednostkom powiązanym | 359.032 | 1.112.561 | 10.099 | 41.287 | 1.153.848 |
| Lokaty | 12.478 | 38.676 | - | - | 38.676 |
| Depozyt zabezpieczający | - | - | 2.214 | 9.051 | 9.051 |
| Razem | 517.188 | 1.602.708 | 27.369 | 111.882 | 1.714.590 |
| Zobowiązania finansowe | |||||
| Kredyty i pożyczki | 2.291.949 | 7.108.363 | 5.307 | 21.672 | 7.130.035 |
| Zobowiązania z tytułu dostaw i usług | 573.352 | 1.777.160 | 8.456 | 31.319 | 1.808.479 |
| Pozostałe zobowiązania | 10.070 | 31.200 | 10.085 | 41.172 | 72.372 |
| Obligacje | 53.119 | 164.162 | - | - | 164.162 |
| Zobowiązania z tytułu leasingu finansowego | - | - | 39.885 | 163.058 | 163.058 |
| Razem | 2.928.490 | 9.080.885 | 63.733 | 257.221 | 9.338.106 |
Na potrzeby analizy wrażliwości w zaprezentowanej wyżej strukturze walutowej uwzględniono także wrażliwe na zmiany kursów walut wewnątrzgrupowe transakcje walutowe, które mają wpływ na ryzyko walutowe Grupy w związku z regulacjami MSR 21 „Skutki zmian kursów wymiany walut obcych” w zakresie ujmowania różnic kursowych z tego tytułu w wyniku netto Grupy.
Poza wymienionymi wyżej instrumentami finansowymi Grupa posiadała także wyrażone w walutach obcych pochodne instrumenty finansowe takie jak: swapy towarowe, swapy procentowe, kontrakty futures, a także spoty, forwardy i swapy walutowe. Grupa stosuje odpowiednie metody ustalania wartości godziwej dla poszczególnych rodzajów instrumentów pochodnych, które jednocześnie determinują technikę ustalenia wpływu zmiany kursów walut na wartość tych instrumentów (metody wyceny pochodnych instrumentów finansowych szerzej opisano w nocie 7.21). Zamieszczone poniżej tabele z analizą wrażliwości instrumentów finansowych na ryzyko walutowe na dzień 31 grudnia 2013 roku oraz 31 grudnia 2012 roku prezentują także wpływ zmiany kursów walut na wartość bilansową instrumentów pochodnych.
Analiza wrażliwości na ryzyko walutowe na dzień 31 grudnia 2013 roku wraz z wpływem na wynik finansowy przy założeniu zmiany kursów USD/PLN i EUR/PLN o +/- 4% przedstawiała się następująco:
|
31 grudnia 2013
|
Zmiana kursu o +4% wpływ na wynik roku |
Zmiana kursu o -4% wpływ na wynik roku |
||
|---|---|---|---|---|
| USD | EUR | USD | EUR | |
| Klasy instrumentów finansowych | ||||
| Aktywa finansowe | ||||
| Należności z tytułu dostaw i usług | 14.595 | 1.804 | (14.595) | (1.804) |
| Pozostałe należności | - | 3 | - | (3) |
| Pochodne instrumenty finansowe | (75.226) | (41) | 75.226 | 41 |
| Obligacje | 7.141 | - | (7.141) | - |
| Środki pieniężne i ich ekwiwalenty | 2.812 | 1.145 | (2.812) | (1.145) |
| Pozostałe aktywa finansowe: | 52.544 | 1.653 | (52.544) | (1.653) |
| Pożyczki udzielone jednostkom powiązanym | 43.613 | 1.196 | (43.613) | (1.196) |
| Lokaty | 374 | 100 | (374) | (100) |
| Depozyty zabezpieczające | - | 357 | - | (357) |
| Środki pieniężne zablokowane na rachunkach bankowych | 8.557 | - | (8.557) | - |
| Razem aktywa finansowe | 1.866 | 4.564 | (1.866) | (4.564) |
| Zobowiązania finansowe | ||||
| Kredyty i pożyczki | 96.997 (1) | 196 | (96.997) (1) | (196) |
| Zobowiązania z tytułu dostaw i usług | 77.262 | 2.035 | (77.262) | (2.035) |
| Pochodne instrumenty finansowe | (13.591) | (132) | 13.591 | 132 |
| Pozostałe zobowiązania | 1.113 | 648 | (1.113) | (648) |
| Obligacje | 15.088 | - | (15.088) | - |
| Zobowiązania z tytułu leasingu finansowego | - | 3.527 | - | (3.527) |
| Razem zobowiązania finansowe | 176.869 | 6.274 | (176.869) | (6.274) |
| Razem | (175.003) | (1.710) | 175.003 | 1.710 |
(1) W kalkulacji wpływu zmiany kursu na wskazaną pozycję bilansową uwzględniono efekt rachunkowości zabezpieczeń przepływów pieniężnych. Wpływ zastosowania rachunkowości zabezpieczeń przy założeniu zmiany kursów USD/PLN o +/- 4% potencjalnie spowodowałby zmianę wyceny wartości godziwej kredytów o (158.436) 158.436 tys. zł. Ponadto w szacunku uwzględniono efekt zapłaconych z góry prowizji przygotowawczych (wycenionych wg kursu z dnia zapłaty) pomniejszających zobowiązania z tytułu zaciągniętych kredytów, których wpływ na zmianę wyceny wartości godziwej tych zobowiązań przy założeniu zmiany kursów USD/PLN o +/- 4% wynosiłby 2.593 (2.593) tys. zł .
Powyższe odchylenia wartości bilansowych wyrażonych w PLN a zależnych od kursów walutowych, skalkulowano na podstawie hipotetycznej zmiany kursów o +/- 4%. Analiza wrażliwości została przeprowadzona na bazie stanu instrumentów posiadanych na dzień 31 grudnia 2013 roku.
Analiza wrażliwości na ryzyko walutowe na dzień 31 grudnia 2012 roku wraz z wpływem na wynik finansowy przy założeniu zmiany kursów USD/PLN i EUR/PLN o +/- 4% przedstawiała się następująco:
|
31 grudnia 2012
|
Zmiana kursu o +4% wpływ na wynik roku |
Zmiana kursu o -4% wpływ na wynik roku |
||
|---|---|---|---|---|
| USD | EUR | USD | EUR | |
| Klasy instrumentów finansowych | ||||
| Aktywa finansowe | ||||
| Należności z tytułu dostaw i usług | 10.815 | 2.077 | (10.815) | (2.077) |
| Pozostałe należności | 2 | 25 | (2) | (25) |
| Pochodne instrumenty finansowe | (85.181) | 29.022 | 85.181 | (29.022) |
| Obligacje | 6.586 | - | (6.586) | - |
| Środki pieniężne i ich ekwiwalenty | 657 | 360 | (657) | (360) |
| Pozostałe aktywa finansowe: | 46.049 | 2.013 | (46.049) | (2.013) |
| Pożyczki udzielone jednostkom powiązanym | 44.502 | 1.651 | (44.502) | (1.651) |
| Lokaty | 1.547 | - | (1.547) | - |
| Depozyty zabezpieczające | - | 362 | - | (362) |
| Razem aktywa finansowe | (21.072) | 33.497 | 21.072 | (33.497) |
| Zobowiązania finansowe | ||||
| Kredyty i pożyczki | 110.782 (1) | 867 | (110.782) (1) | (867) |
| Zobowiązania z tytułu dostaw i usług | 71.086 | 1.253 | (71.086) | (1.253) |
| Pochodne instrumenty finansowe | 1.816 | (240) | (1.816) | 240 |
| Pozostałe zobowiązania | 1.248 | 1.647 | (1.248) | (1.647) |
| Obligacje | 6.566 | - | (6.566) | - |
| Zobowiązania z tytułu leasingu finansowego | - | 6.522 | - | (6.522) |
| Razem zobowiązania finansowe | 191.498 | 10.049 | (191.498) | (10.049) |
| Razem | (212.570) | 23.448 | 212.570 | (23.448) |
(1) W kalkulacji wpływu zmiany kursu na wskazaną pozycję bilansową uwzględniono efekt rachunkowości zabezpieczeń przepływów pieniężnych. Wpływ zastosowania rachunkowości zabezpieczeń przy założeniu zmiany kursów USD/PLN o +/- 4% potencjalnie spowodowałby zmianę wyceny wartości godziwej kredytów o (176.513) 176.513 tys. zł. Ponadto w szacunku uwzględniono efekt zapłaconych z góry prowizji przygotowawczych (wycenionych wg kursu z dnia zapłaty) pomniejszających zobowiązania z tytułu zaciągniętych kredytów, których wpływ na zmianę wyceny wartości godziwej tych zobowiązań przy założeniu zmiany kursów USD/PLN o +/- 4% wynosiłby 2.960 (2.960) tys. zł .
Powyższe odchylenia wartości bilansowych wyrażonych w PLN a zależnych od kursów walutowych, skalkulowano na podstawie hipotetycznej zmiany kursów o +/- 4%. Analiza wrażliwości została przeprowadzona na bazie stanu instrumentów posiadanych na dzień 31 grudnia 2012 roku.
32.4 Ryzyko stopy procentowej
Pozycja bazowa w stopie procentowej związana jest z przepływami pieniężnymi, których wysokość zależy od poziomu stóp procentowych w przyszłości. W szczególności pozycja ta wynika z przewidywanego harmonogramu spłat kredytu na refinansowanie i finansowanie zapasów oraz na finansowanie inwestycji w ramach Programu 10+ oraz wysokości odsetek ustalanych na podstawie zmiennej stopy LIBOR USD. Struktura limitów bazuje na współczynniku zabezpieczenia wartości nominalnej pozycji bazowej. W długim horyzoncie efekt częściowego zabezpieczenia został osiągnięty poprzez wybór stałej stopy dla transzy kredytu inwestycyjnego na finansowanie Programu 10+ (jest to kredyt oznaczony jako Konsorcjum banków (3), patrz nota 27.1).
Pozycja bazowa w stopie procentowej na dzień 31 grudnia 2013 roku oraz 31 grudnia 2012 roku przedstawiała się następująco:
| Okres | Pozycja bazowa w tys. USD | |
|---|---|---|
| 2013 | 2012 | |
| 2013 | - | (1.757.021) |
| 2014 | (1.497.343) | (1.267.629) |
| 2015 | (1.123.111) | (1.143.396) |
| 2016 | (991.787) | (1.012.073) |
| 2017 | (856.356) | (876.641) |
| 2018 | (708.447) | (728.733) |
| 2019 | (542.210) | (562.495) |
| 2020 | (374.926) | (395.211) |
Transakcje otwarte na stopę procentową na dzień 31 grudnia 2013 roku przedstawiały się następująco:
| Typ transakcji | Okres zawarcia transakcji | Okres | Kwota nominalna (w tys. USD) |
Spółka płaci | Spółka otrzymuje | Aktywa finansowe (w tys. zł) |
Zobowiązania finansowe (w tys. zł) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Swap procentowy (IRS) | III '2009 - V '2009 | VII '2011 - I '2018 | 200.000 | 3,33% - 4,045% | LIBOR 6M | - | (70.543) |
| Swap procentowy (IRS) | III ' 2012 | I ' 2015 - I '2019 | 50.000 | 2,476% | LIBOR 3M | - | (1.720) |
| Razem | - | (72.263) | |||||
Transakcje otwarte na stopę procentową na dzień 31 grudnia 2012 roku przedstawiały się następująco:
| Typ transakcji | Okres zawarcia transakcji | Okres | Kwota nominalna (w tys. USD) |
Spółka płaci | Spółka otrzymuje | Aktywa finansowe (w tys. zł) |
Zobowiązania finansowe (w tys. zł) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Swap procentowy (IRS) | IX '2008 - V '2009 | X '2008 - I '2018 | 600.000 | 3,33% - 4,22% | LIBOR 6M | - | (141.756) |
| Swap procentowy (IRS) | III ' 2012 | I ' 2015 - I '2019 | 50.000 | 2,476% | LIBOR 3M | - | (6.251) |
| Swap procentowy (IRS) | IX '2008 | I ' 2009 - I '2013 | (100.000) | LIBOR 6M | 4,0% | 11.318 | - |
| Razem | 11.318 | (148.007) | |||||
Pozycja całkowita w stopie procentowej na dzień 31 grudnia 2013 roku przedstawiała się następująco:
| Okres | Pozycja bazowa (tys. USD) |
Kredyty o stałej stopie (tys. USD) |
Pozycja transakcyjna (tys. USD) |
Depozyty o zmiennej stopie (tys. USD) |
Pozycja całkowita (tys. USD) |
Współczynnik zabezpieczenia |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2014 | (1.497.343) | 342.014 | 200.000 | 88.926 | (866.403) | 42% |
| 2015 | (1.123.111) | 307.950 | 250.000 | 91.598 | (473.563) | 58% |
| 2016 | (991.787) | 271.942 | 250.000 | 99.822 | (370.023) | 63% |
| 2017 | (856.356) | 234.807 | 250.000 | 102.094 | (269.455) | 69% |
| 2018 | (708.447) | 194.252 | 50.000 | 114.982 | (349.213) | 51% |
| 2019 | (542.210) | 148.670 | - | 117.133 | (276.407) | 49% |
| 2020 | (374.926) | 102.802 | - | 109.312 | (162.812) | 57% |
Pozycja całkowita w stopie procentowej na dzień 31 grudnia 2012 roku przedstawiała się następująco:
| Okres | Pozycja bazowa (tys. USD) |
Kredyty o stałej stopie (tys. USD) |
Pozycja transakcyjna (tys. USD) |
Depozyty o zmiennej stopie (tys. USD) |
Pozycja całkowita (tys. USD) |
Współczynnik zabezpieczenia |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013 | (1.757.021) | 376.656 | 200.000 | 72.300 | (1.108.065) | 37% |
| 2014 | (1.267.629) | 347.576 | 200.000 | 89.935 | (630.118) | 50% |
| 2015 | (1.143.396) | 313.512 | 250.000 | 90.750 | (489.134) | 57% |
| 2016 | (1.012.073) | 277.504 | 250.000 | 97.926 | (386.643) | 62% |
| 2017 | (876.641) | 240.369 | 250.000 | 98.837 | (287.435) | 67% |
| 2018 | (728.733) | 199.814 | 50.000 | 111.556 | (367.363) | 50% |
| 2019 | (562.495) | 154.233 | - | 114.608 | (293.654) | 48% |
| 2020 | (395.211) | 108.364 | - | 111.076 | (175.771) | 56% |
32.4.1 Analiza wrażliwości na ryzyko rynkowe związane ze zmianami stóp procentowych
Analiza wrażliwości na ryzyko zmiany stopy procentowej Grupy przy założeniu zmiany stopy procentowej o +/- 0,2% na dzień 31 grudnia 2013 roku przedstawiała się następująco:
|
31 grudnia 2013
|
Nota | Wartość bilansowa |
Zmiana procentowa | |
|---|---|---|---|---|
| +0,2% | -0,2% | |||
| Klasy instrumentów finansowych | ||||
| Aktywa finansowe | ||||
| Środki pieniężne i ich ekwiwalenty | 20 | 503.686 | 1.007 | (1.007) |
| Pozostałe aktywa finansowe: | 284.486 | 569 | (569) | |
| Fundusz likwidacji zakładu górniczego | 18 | 29.866 | 60 | (60) |
| Lokaty | 18 | 29.653 | 59 | (59) |
| Depozyty zabezpieczające | 18 | 11.029 | 22 | (22) |
| Środki pieniężne zablokowane na rachunkach bankowych | 18 | 213.938 | 428 | (428) |
| Razem | 788.172 | 1.576 | (1.576) | |
| Zobowiązania finansowe | ||||
| Kredyty i pożyczki | 27.1 | 5.862.115 | 9.663 (1) | (9.663) (1) |
| Obligacje | 27 | 198.240 | 396 | (396) |
| Zobowiązania z tytułu leasingu finansowego | 27.3 | 151.031 | 302 | (302) |
| Pochodne instrumenty finansowe (2) | 28 | 72.263 | (6.017) | 6.081 |
| Razem | 6.283.649 | 4.344 | (4.280) | |
(1) Wykazane bez uwzględnienia kredytów o stałym oprocentowaniu oraz zapłaconych prowizji przygotowawczych pomniejszających zobowiązania finansowe z tytułu otrzymanych kredytów.
(2) Swap procentowy (IRS). Różnica między zmianą wartości wyceny, gdy przesuwa się krzywą stóp procentowych o +/- 0,2% powstaje w momencie dyskontowania przyszłych przepływów (związanych z rozliczeniem transakcji) na dzień kalkulacji wyceny.
Dyskontowanie odbywa się w oparciu o różne stopy procentowe (w pierwszym przypadku przesunięcie krzywej powoduje zwiększenie stopy o 0,2%, zaś w drugim przypadku zmniejszenie stopy o 0,2%).
Analiza wrażliwości na ryzyko zmiany stopy procentowej Spółki przy założeniu zmiany stopy procentowej o +/- 0,2% na dzień 31 grudnia 2012 roku przedstawiała się następująco:
|
31 grudnia 2012
|
Nota | Wartość bilansowa |
Zmiana procentowa | |
|---|---|---|---|---|
| +0,2% | -0,2% | |||
| Klasy instrumentów finansowych | ||||
| Aktywa finansowe | ||||
| Pochodne instrumenty finansowe (1) | 28 | 11.318 | (1) | 1 |
| Środki pieniężne i ich ekwiwalenty | 20 | 268.333 | 537 | (537) |
| Pozostałe aktywa finansowe: | 161.207 | 322 | (322) | |
| Fundusz likwidacji zakładu górniczego | 18 | 27.481 | 55 | (55) |
| Lokaty | 18 | 122.563 | 245 | (245) |
| Depozyty zabezpieczające | 18 | 11.163 | 22 | (22) |
| Razem | 440.858 | 858 | (858) | |
| Zobowiązania finansowe | ||||
| Kredyty i pożyczki | 27.1 | 6.390.591 | 10.490 (2) | (10.490) (2) |
| Zobowiązania z tytułu leasingu finansowego | 27.3 | 166.109 | 332 | (332) |
| Pochodne instrumenty finansowe (1) | 28 | 148.007 | (7.693) | 7.792 |
| Razem | 6.704.707 | 3.129 | (3.030) | |
(1) Swap procentowy (IRS). Różnica między zmianą wartości wyceny, gdy przesuwa się krzywą stóp procentowych o +/- 0,2% powstaje w momencie dyskontowania przyszłych przepływów (związanych z rozliczeniem transakcji) na dzień kalkulacji wyceny. Dyskontowanie odbywa się w oparciu o różne stopy procentowe (w pierwszym przypadku przesunięcie krzywej powoduje zwiększenie stopy o 0,2%, zaś w drugim przypadku zmniejszenie stopy o 0,2%).
(2) Wykazane bez uwzględnienia kredytów o stałym oprocentowaniu oraz zapłaconych prowizji przygotowawczych pomniejszających zobowiązania finansowe z tytułu otrzymanych kredytów.
W przypadku instrumentów pochodnych w analizie wrażliwości na ryzyko stopy procentowej Jednostka Dominująca stosuje przesunięcie krzywej stóp procentowych o hipotetyczną zmianę referencyjnych stóp procentowych (LIBOR 3M, LIBOR 6M). Analiza wrażliwości została przeprowadzona na bazie stanu instrumentów posiadanych na dzień 31 grudnia 2013 roku oraz na dzień 31 grudnia 2012 roku. Zbadano wpływ zmian stóp procentowych na wartość godziwą przy niezmiennym poziomie kursów walut.
32.5 Ryzyko płynności
Proces zarządzania ryzykiem płynności przez Grupę polega na monitorowaniu prognozowanych przepływów pieniężnych oraz portfela aktywów i zobowiązań finansowych, a następnie dopasowywaniu ich zapadalności, analizie kapitału obrotowego i optymalizacji przepływów w ramach Grupy Kapitałowej. Proces ten wymaga ścisłej współpracy z jednostkami funkcjonującymi w różnych obszarach biznesowych w celu bezpiecznej i efektywnej alokacji posiadanej płynności.
W 2012 roku Grupa wdrożyła cash-pooling rzeczywisty dla większości krajowych podmiotów zależnych. Struktura zawierająca podmioty objęte usługą cash-poolingu jest na bieżąco zarządzana przez Jednostkę Dominującą pod kątem optymalizacji płynności i salda odsetek.
Płynność w horyzoncie budżetowym monitorowana jest w przekroju Grupy na bieżąco w ramach zarządzania ryzykiem finansowym. Płynność w okresie średnio i długoterminowym monitorowana jest w ramach procesu planowania, który wspomaga tworzenie wieloletniej strategii finansowej.
W obszarze ryzyka finansowego obok aktywnego zarządzania ryzykiem rynkowym, Grupa stosuje następujące zasady w zakresie płynności:
- brak depozytów zabezpieczających w handlu instrumentami pochodnymi na rynku pozagiełdowym,
- ograniczenie możliwości wcześniejszego rozwiązania transakcji finansowych,
- limity w zakresie mało płynnych kasowych instrumentów finansowych,
- limity kredytowe dla partnerów transakcji finansowych i handlowych,
- zapewnienie odpowiedniej jakości i zróżnicowania dostępnych źródeł finansowania,
- procesy kontroli wewnętrznej oraz efektywność organizacyjna zapewniająca szybkie działanie w warunkach awaryjnych.
Poniżej zaprezentowano informacje o kontraktowych terminach zapadalności zobowiązań finansowych według stanu na dzień 31 grudnia 2013 roku oraz 31 grudnia 2012 roku.
Kontraktowe terminy zapadalności zobowiązań finansowych według stanu na dzień 31 grudnia 2013 roku:
|
31 grudnia 2013
|
Nota | Wartość bilansowa |
Kontraktowe przepływy pieniężne |
Do 6 miesięcy | 6 - 12 miesięcy | 1 - 2 lata | 2 - 5 lat | Powyżej 5 lat |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kredyty bankowe i pożyczki (poza kredytami w rachunku bieżącym) | 27.1 | 5.363.201 | 5.674.778 | 969.472 | 462.779 | 501.883 | 1.774.901 | 1.965.743 |
| Kredyty w rachunku bieżącym | 27.1 | 498.914 | 498.914 | 498.914 | - | - | - | - |
| Obligacje | 27 | 198.240 | 198.485 | - | 15.060 | 15.060 | 168.365 | - |
| Zobowiązania z tytułu leasingu finansowego | 27.3 | 151.031 | 191.646 | 18.032 | 16.962 | 33.213 | 89.623 | 33.816 |
| Zobowiązania z tytułu dostaw i usług | 30 | 2.396.086 | 2.396.086 | 2.394.530 | 1.556 | - | - | - |
| Pozostałe zobowiązania finansowe | 30 | 200.690 | 200.690 | 131.576 | 68.879 | 235 | - | - |
| Razem | 8.808.162 | 9.160.599 | 4.012.524 | 565.236 | 550.391 | 2.032.889 | 1.999.559 |
Kontraktowe terminy zapadalności zobowiązań finansowych według stanu na dzień 31 grudnia 2012 roku:
|
31 grudnia 2012
|
Nota | Wartość bilansowa |
Kontraktowe przepływy pieniężne |
Do 6 miesięcy | 6 - 12 miesięcy | 1 - 2 lata | 2 - 5 lat | Powyżej 5 lat |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kredyty bankowe i pożyczki (poza kredytami w rachunku bieżącym) | 27.1 | 5.857.893 | 6.125.075 | 1.371.533 | 368.530 | 499.013 | 1.340.723 | 2.545.276 |
| Kredyty w rachunku bieżącym | 27.1 | 532.698 | 532.698 | 532.698 | - | - | - | - |
| Zobowiązania z tytułu leasingu finansowego | 27.3 | 166.109 | 229.246 | 19.342 | 17.452 | 34.325 | 100.488 | 57.639 |
| Zobowiązania z tytułu dostaw i usług | 30 | 2.174.451 | 2.174.451 | 2.173.656 | 795 | - | - | - |
| Pozostałe zobowiązania finansowe | 30 | 254.436 | 254.436 | 239.569 | 13.663 | 509 | 695 | - |
| Razem | 8.985.587 | 9.315.906 | 4.336.798 | 400.440 | 533.847 | 1.441.906 | 2.602.915 |
Analiza wymagalności pochodnych instrumentów finansowych według stanu na dzień 31 grudnia 2013 roku przestawiała się następująco:
| 31 grudnia 2013 w tysiącach złotych |
Nota | Wartość bilansowa* |
Kontraktowe przepływy pieniężne |
Do 6 miesięcy | 6 - 12 miesięcy | 1 - 2 lata | 2 - 5 lat | Powyżej 5 lat |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Swap towarowy | 28 | 736 | 736 | 409 | 327 | - | - | - |
| Forwardy i spoty walutowe | 33.907 | 41.180 | 24.229 | 16.951 | - | - | - | |
| Swap procentowy (IRS) | (72.263) | (73.301) | (20.446) | 1.055 | (17.772) | (33.866) | (2.272) | |
| Swap walutowy | 37.402 | 43.863 | 29.416 | 14.447 | - | - | - | |
| Razem | (218) | 12.478 | 33.608 | 32.780 | (17.772) | (33.866) | (2.272) | |
Analiza wymagalności pochodnych instrumentów finansowych według stanu na dzień 31 grudnia 2012 roku przestawiała się następująco:
| 31 grudnia 2012 w tysiącach złotych |
Nota | Wartość bilansowa* |
Kontraktowe przepływy pieniężne |
Do 6 miesięcy | 6 - 12 miesięcy | 1 - 2 lata | 2 - 5 lat | Powyżej 5 lat |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Swap towarowy | 28 | (292) | (291) | (24) | (267) | - | - | - |
| Futures (emisja CO2) ** | (3.787) | (3.787) | - | (2.494) | (1.293) | - | - | |
| Forwardy i spoty walutowe | 64.291 | 75.811 | 68.656 | 7.155 | - | - | - | |
| Swap procentowy (IRS) | (136.689) | (138.662) | (51.223) | 1.543 | (19.147) | (50.271) | (19.564) | |
| Swap walutowy | 18.486 | 25.463 | 23.790 | 1.673 | - | - | - | |
| Razem | (57.991) | (41.466) | 41.199 | 7.610 | (20.440) | (50.271) | (19.564) |
* Wartość bilansowa (dodatnia wycena pochodnych instrumentów finansowych minus ujemna wycena pochodnych instrumentów finansowych) prezentuje wartość godziwą pochodnych instrumentów finansowych ujętych w sprawozdaniu z sytuacji finansowej.
** Wartość bilansowa futures (emisja CO2) na dzień 31 grudnia 2012 roku nie obejmuje otwartych transakcji futures CER zakupionych z zamiarem ich rozliczenia poprzez fizyczną dostawę).
32.6 Ryzyko kredytowe
Zarządzanie ryzykiem kredytowym partnerów transakcji finansowych polega na kontroli wiarygodności finansowej obecnych i potencjalnych partnerów tych transakcji oraz na monitorowaniu ekspozycji kredytowej w stosunku do przyznanych limitów. Na ekspozycję kredytową składają się depozyty bankowe oraz wycena instrumentów pochodnych.
Partnerzy transakcji muszą posiadać odpowiedni rating przyznany przez wiodące agencje ratingowe, bądź posiadać gwarancje instytucji spełniających wymóg minimalnego ratingu. Grupa zawiera transakcje finansowe z renomowanymi firmami o dobrej zdolności kredytowej oraz stosuje dywersyfikację instytucji, z którymi współpracuje.
Na dzień 31 grudnia 2013 roku koncentracja ryzyka u pojedynczego partnera transakcji finansowych Grupy nie przekraczała wartości 249.010 tys. zł (3,49 % kapitałów własnych Jednostki Dominującej), z kolei na dzień 31 grudnia 2012 roku była to kwota 153.189 tys. zł (2,17% kapitałów własnych Jednostki Dominującej). Grupa prezentuje podział kredytów według instytucji udzielających finansowania w nocie 27.1 .
W zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym partnerów transakcji handlowych Grupa poddaje wszystkich klientów, którzy wnioskują o przyznanie limitów kredytowych procedurom weryfikacji ich wiarygodności finansowej i w zależności od jej oceny przyznawane są odpowiednie limity. Jednostka Dominująca określa wytyczne w zakresie procesu zarządzania ryzykiem kredytowym partnerów handlowych w celu utrzymywania odpowiednich standardów w zakresie analizy kredytowej oraz bezpieczeństwa operacyjnego procesu w przekroju całej Grupy.
Na dzień 31 grudnia 2013 roku koncentracja ryzyka u pojedynczego partnera transakcji handlowych Grupy nie przekraczała wartości 161.066 tys. zł (2,26% kapitałów własnych Jednostki Dominującej).
Miarą ryzyka kredytowego jest kwota maksymalnego narażenia na ryzyko dla poszczególnych klas aktywów finansowych. Wartości księgowe aktywów finansowych reprezentują maksymalną ekspozycję kredytową.
Maksymalna ekspozycja na ryzyko kredytowe aktywów finansowych na dzień kończący okres sprawozdawczy wynosiła:
| w tysiącach złotych | Nota | 31 grudnia 2013 | 31 grudnia 2012 (dane przekształcone) |
|---|---|---|---|
| Pochodne instrumenty finansowe | 28 | 73.935 | 121.334 |
| Należności z tytułu dostaw i usług | 18 | 1.594.746 | 1.632.837 |
| Środki pieniężne i ich ekwiwalenty | 20 | 503.686 | 268.333 |
| Pozostałe aktywa finansowe | 18 | 379.378 | 259.673 |
| Razem | 2.551.745 | 2.282.177 |
W ocenie Zarządu, ryzyko zagrożonych aktywów finansowych jest odzwierciedlone poprzez dokonanie odpisów aktualizujących ich wartość. Informacje na temat wartości odpisów z tytułu utraty wartości aktywów finansowych zostały przedstawione w notach 9.4 i 18.1.
Analiza pod kątem koncentracji ryzyka kredytowego w odniesieniu do należności z tytułu dostaw i usług została przedstawiona w nocie 18.1.
Analiza wiekowania należności przeterminowanych, w przypadku których nie nastąpiła utrata wartości, została przedstawiona w nocie 18.1.
Dodatkowe informacje i objaśnienia do skonsolidowanego sprawozdania finansowego stanowią jego integralną część
E-mail
Facebook
Google+
Twitter