18. Należności z tytułu dostaw i usług oraz pozostałe aktywa

w tysiącach złotych	Nota	31 grudnia 2013	31 grudnia 2012 (dane przekształcone)	1 stycznia 2012 (dane przekształcone)
Aktywa finansowe
Długoterminowe aktywa finansowe
Pozostałe aktywa finansowe:	31.1	194.002	86.435	125.472
Należności z tytułu kaucji		23.089	28.555	20.919
Należności z tytułu leasingu finansowego	18.2	8.061	6.180	3.564
Udziały		9.746	9.756	9.746
Fundusz likwidacji zakładu górniczego(1)	32.4.1	29.866	27.481	24.491
Lokaty		-	-	38.106
Depozyty zabezpieczające	32.4.1	11.029	11.163	11.748
Środki pieniężne zablokowane na rachunkach bankowych	32.3.1; 32.4.1	110.379	-	-
Pochodne instrumenty finansowe		-	-	12.098
Pozostałe należności		1.832	3.300	4.800
Razem		194.002	86.435	125.472
Krótkoterminowe aktywa finansowe
Należności z tytułu dostaw i usług	31.1	1.594.746	1.632.837	2.071.269
- w tym od jednostek powiązanych	36.1	16.657	2.507	90
Pozostałe aktywa finansowe:	31.1	185.376	173.238	119.789
Należności z tytułu kaucji		23.089	10.483	7.998
Lokaty	32.4.1	29.653	122.563	40.565
Środki pieniężne zablokowane na rachunkach bankowych	32.3.1; 32.4.1	103.559	18.320	49.671
Należności inwestycyjne		13.144	2.457	1.299
Pozostałe należności		15.931	19.415	20.256
Razem		1.780.122	1.806.075	2.191.058
Razem aktywa finansowe		1.974.124	1.892.510	2.316.530
Aktywa niefinansowe
Długoterminowe aktywa niefinansowe
Przedpłaty na leasing lokomotyw		6.663	8.990	-
Pozostałe		10.316	11.807	10.819
Razem		16.979	20.797	10.819
Krótkoterminowe aktywa niefinansowe
Należności z tytułu podatku od towarów i usług (VAT)		51.899	165.152	42.236
Pozostałe należności budżetowe inne niż podatek dochodowy		632	2.780	10.622
Ubezpieczenia majątkowe i inne		4.522	5.704	4.427
Przedpłaty na leasing lokomotyw		2.336	2.336	-
Rozliczenia z tytułu wspólnych przedsięwzięć (złoża norweskie)		27.158	41.756	50
Akcyza od przesunięć międzymagazynowych		27.237	29.678	33.620
Zaliczki na dostawy i usługi		9.588	7.523	4.293
Pozostałe		16.331	7.954	9.367
Razem		139.703	262.883	104.615
Razem aktywa niefinansowe		156.682	283.680	115.434
Razem		2.130.806	2.176.190	2.431.964
w tym:
część długoterminowa		210.981	107.232	136.291
część krótkoterminowa:		1.919.825	2.068.958	2.295.673
- z tytułu dostaw i usług		1.594.746	1.632.837	2.071.269
- pozostałe		325.079	436.121	224.404

Na dzień 31 grudnia 2013 roku oraz 31 grudnia 2012 roku na pozycję Lokaty składały się głównie lokaty Jednostki Dominującej zakładane na zabezpieczenie spłaty odsetek od kredytów zaciągniętych na finansowanie inwestycji w ramach Programu 10+ oraz na refinansowanie i finansowanie zapasów, o których mowa w nocie 27.1 . Ponadto na dzień 31 grudnia 2012 roku Grupa wykazała w ramach lokat środki pieniężne Jednostki Dominującej w kwocie 83.826 tys. zł przeznaczone zgodnie z umowami na finansowanie Programu 10+ na cele remontu postojowego, które zostały wykorzystane w pierwszym półroczu 2013 roku.

Na dzień 31 grudnia 2013 roku na pozycję Depozyty zabezpieczające składał się głównie depozyt zabezpieczający Jednostki Dominującej złożony w BNP Paribas Bank Polska w celu umożliwienia realizacji transakcji na platformie internetowej wykorzystywanej do obrotu instrumentami pochodnymi ICE Futures w kwocie 8.917 tys. zł (31 grudnia 2012 : 9.051 tys. zł ).

Na dzień 31 grudnia 2013 roku w pozycji Środki pieniężne zablokowane na rachunkach bankowych wykazano środki pieniężne ulokowane na wyodrębnionym rachunku escrow w wyniku zawarcia porozumienia między stronami zaangażowanymi w realizację projektu YME w Norwegii (szerzej opisano w nocie 30.1 ). Łączna kwota zablokowanych środków pieniężnych o których mowa powyżej na dzień 31 grudnia 2013 roku wynosiła 213.938 tys. zł. Na dzień 31 grudnia 2012 roku w pozycji tej Grupa wykazywała środki pieniężne spółki LOTOS Paliwa Sp. z o.o w kwocie 18.320 tys. zł , które zostały zablokowane przez komornika w sprawie postępowania sądowego dotyczącego spółki WANDEKO. W 2013 roku środki te zostały zwolnione (szerzej opisano w nocie 35.1).

Okres spłaty należności z tytułu dostaw i usług związany z normalnym tokiem sprzedaży wynosi 7 - 35 dni.

Na dzień 31 grudnia 2013 roku na należnościach ustanowiono cesję z tytułu zabezpieczenia zobowiązań Grupy w wysokości 3.156 tys. zł . Na dzień 31 grudnia 2012 roku na należnościach nie ustanowiono cesji z tytułu zabezpieczenia zobowiązań Grupy. 

Charakterystyka instrumentów finansowych została zaprezentowana w nocie 7.23. Cele oraz zasady zarządzania ryzykiem finansowym opisano w nocie 32. 

Maksymalna ekspozycja na ryzyko kredytowe aktywów finansowych została przedstawiona w nocie 32.6 . 

Analiza wrażliwości aktywów finansowych na ryzyko rynkowe związane ze zmianami kursów walut została przedstawiona w nocie 32.3.1. 

Analiza wrażliwości aktywów finansowych na ryzyko rynkowe związane ze zmianami stóp procentowych została przedstawiona w nocie 32.4.1.

18.1 Zmiana stanu odpisów aktualizujących wartość należności

w tysiącach złotych	za rok zakończony 31 grudnia 2013	za rok zakończony 31 grudnia 2012
Stan na początek okresu	177.152	195.646
Utworzenie	11.998	11.325
Różnice kursowe z przeliczenia jednostek zagranicznych	34	(1.025)
Wykorzystanie	(11.015)	(20.179)
Dekonsolidacja (LOTOS Tank Sp. z o.o.) (1)	(735)	-
Rozwiązanie	(2.141)	(8.615)
Stan na koniec okresu	175.293	177.152

Utworzenie i rozwiązanie odpisów aktualizujących wartość należności prezentowane jest w pozostałej działalności operacyjnej w zakresie należności głównych oraz w działalności finansowej w zakresie odsetek za nieterminową płatność.

Na pozycję Utworzenie składa się kwota 9.584 tys. zł dotycząca należności głównych (w 2012 roku: 9.898 tys. zł ) oraz kwota 2.371 tys. zł dotycząca odsetek (w 2012 roku: 1.416 tys. zł ).

Na pozycję Rozwiązanie składa się kwota 1.280 tys. zł dotycząca należności głównych (w roku 2012: 8.537 tys. zł) oraz kwota 861 tys. zł dotycząca odsetek (w 2012 roku: 78 tys. zł).

W roku 2013 utworzenie i rozwiązanie odpisu z tytułu utraty wartości należności głównych Grupa ujęła w pozostałych kosztach operacyjnych w kwocie 6.012 tys. zł (w 2012 roku: 5.012 tys. zł w pozostałych przychodach operacyjnych). Ponadto w roku 2013 Grupa skompensowała utworzony odpis w kwocie 2.292 tys. zł z odpowiadającymi pozycjami wynikowymi w ramach pozostałej działalności operacyjnej (w 2012 roku: 6.373 tys. zł).

Analiza wiekowania należności przeterminowanych nieobjętych odpisem aktualizującym przedstawia się następująco:

w tysiącach złotych	31 grudnia 2013	31 grudnia 2012
Do 1 miesiąca	47.503	81.742
Od 1 do 3 miesięcy	8.051	11.932
Od 3 do 6 miesięcy	5.694	4.800
Od 6 miesięcy do 1 roku	4.948	2.275
Powyżej 1 roku	6.341	5.357
Razem	72.537	106.106

Należności przeterminowane nie zostały objęte odpisem aktualizującym ponieważ podlegają one zabezpieczeniu przed ryzykiem kredytowym w postaci hipoteki, zastawu, ubezpieczenia, gwarancji bankowej lub poręczenia.

Zarówno na dzień 31 grudnia 2013 roku jak i 31 grudnia 2012 roku udział należności z tytułu dostaw i usług czterech największych odbiorców Grupy na koniec okresu sprawozdawczego nieznacznie przekroczył 20% salda tych należności ogółem. W ocenie Grupy, w odniesieniu do należności z tytułu dostaw i usług, z wyjątkiem należności od ww. odbiorców, nie występuje istotna koncentracja ryzyka kredytowego. Maksymalna ekspozycja Grupy na ryzyko kredytowe na dzień kończący okres sprawozdawczy jest najlepiej reprezentowana przez wartość księgową tych instrumentów. Koncentracja ryzyka związanego z działalnością handlową jest ograniczona ze względu na fakt, iż Grupa zawiera transakcje z dużą liczbą kontrahentów.

18.2 Należności z tytułu leasingu finansowego

Grupa opracowała i wdrożyła System Partnerstwa Handlowego "Rodzina LOTOS", który określa sposób prowadzenia stacji paliw. Grupa zawarła umowy partnerstwa handlowego z podmiotami, nazywanymi Partnerami, prowadzącymi stacje paliw na własne ryzyko i rachunek. Należności z tytułu umów partnerskich dotyczą nakładów poniesionych na wizualizację na stacjach paliw, które zostały oddane do użytkowania na podstawie umów zawieranych na okres 5–10 lat.

w tysiącach złotych	Minimalne opłaty leasingowe		Wartość bieżąca minimalnych opłat leasingowych
	31 grudnia 2013	31 grudnia 2012	31 grudnia 2013	31 grudnia 2012
Nie dłużej niż jeden rok (1)	3.437	2.716	3.406	2.683
Od 1 roku do 5 lat	7.604	5.970	7.534	5.896
Powyżej 5 lat	532	288	527	284
Razem	11.573	8.974	11.467	8.863
Minus niezrealizowane przychody finansowe	(106)	(111)	-	-
Wartość bieżąca minimalnych opłat leasingowych	11.467	8.863	11.467	8.863
w tym:
część długoterminowa			8.061	6.180
część krótkoterminowa			3.406	2.683