Europejski rynek rafineryjny

A A A

Globalny kryzys finansowy w 2008 r. znacząco zmienił sytuację europejskiego sektora rafineryjnego. Spadek popytu na produkty naftowe, który dotknął Europę w 2009 r., doprowadził do redukcji przerobu w europejskich rafineriach. Zbiegło się to z budową kilku projektów technologicznych dotyczących konwersji, co spowodowało, że różnica między niskomarżowymi a wysokomarżowymi produktami się zwężała. Ponadto Stany Zjednoczone, największy odbiorca benzyny z Europy, zmniejszyły import dzięki dużemu wzrostowi wydobycia ropy z łupków. Wszystkie te wydarzenia miały negatywny wpływ na ekonomikę europejskich producentów. W rezultacie, sektor przetwórstwa ropy naftowej w Europie przechodzi głęboki kryzys.

Od 2009 r. zamkniętych zostało w Europie szereg rafinerii o łącznych mocach przerobowych ok. 3,7 mln baryłek/dzień. Jednakże wielkość ta wydaje się niewystarczająca, gdyż wiele europejskich rafinerii ma nadal niską rentowność, a ich wykorzystywane moce przerobowe są wciąż dość niskie.

Na europejskie rafinerie nałożono szereg obciążeń wynikających z prawodawstwa unijnego i z tego też powodu stają się one mniej konkurencyjne w stosunku do zlokalizowanych poza Unią. W efekcie notujemy większą obniżkę produkcji niż popytu.

Zamykanie europejskich rafinerii niesie za sobą ryzyko dla bezpieczeństwa energetycznego regionu. Może ono spowodować, że kraje Unii Europejskiej będą bardziej zależne od importu produktów rafineryjnych, zwiększy się podatność na zakłócenia oraz zależność od terminali importowych i magazynów przechowywania produktów rafineryjnych.

 

Zamknięcia rafinerii w Europie w latach 2011-2013*
Rafineria Właściciel Kraj Moce
przerobowe
(tys. b/d)
Data
Harburg Shell Niemcy 110 2013
Gela Eni Włochy 105 2013
Falconara API Włochy 83 2013
Porto Marghera Eni Włochy 80 2013
Coryton Petroplus Wielka Brytania 220 2012
Petit Couronne Petroplus Francja 162 2012
Lisichansk Rosneft Ukraina 160 2012
Arpechim Petrom Rumunia 70 2012
Paramo Unipetrol Czechy 20 2012
Rome Total Włochy 86 2012
Cremona Tamoil Włochy 90 2011

* Źródło: www.platts.com, Insight, grudzień 2013 r.

Wskaźnik wykorzystania mocy rafineryjnych w Europie wyniósł średnio 71% (stan na październik 2013 r.) i spadł poniżej 9 mln baryłek dziennego przerobu, osiągając jeden z najniższych poziomów w ciągu ostatnich lat. Zjawisko to było konsekwencją obniżenia się marż rafineryjnych, do którego doszło w drugiej połowie 2013 r., pomimo dużej liczby postojów remontowych przeprowadzanych w rafineriach zachodniej Europy (szczególnie w Belgii i Szwecji). Pod koniec 2013 r. sytuacja marżowa w Europie była na tyle zła, że nawet najbardziej efektywne rafinerie notowały ujemne marże.

Wskaźnik wykorzystania mocy rafineryjnych w Stanach Zjednoczonych wyniósł średnio 88,4% (stan na listopad 2013 r.), uwzględniając w tym kilka rafinerii uruchomionych po postojach remontowych.

Pogorszenie się marż z przerobu nie rozkładała się równomiernie na poszczególne produkty. Najsłabszą marżą (crackiem produktowym) na rynkach produktowych okazał się crack benzynowy, na skutek słabych wyników makroekonomicznych spływających z rynku amerykańskiego (m.in. spadek konsumpcji paliw). Najniższa marża z notowań na benzynie wyniosła 88,84 USD/t (10 października 2013 r.), zaś najwyższa 245,73 USD/t (19 lutego 2013 r.) – roczna dynamika zmiany wyniosła -8,4%, tj. -12,9 USD/t.

Marża z notowań dla pozostały produktów w 2013 r.:

  • Diesel – najniższa 96,18 USD/t (28 lutego), najwyższa 141,86 USD/t (14 stycznia) – roczna dynamika zmiany +26,9%, tj. +29,3 USD/t;
  • Jet – najniższa 120,75 USD/t (3 maja) najwyższa 213,16 USD/t (11 lutego) – roczna dynamika zmiany +9,8%, tj. +16,3 USD/t;
  • Lekki Olej Opałowy – najniższa 69,25 USD/t (3 maja), najwyższa 133,49 USD/t (15 lutego) – roczna dynamika zmiany +30,2%, tj. +26,3 USD/t;
  • Ciężki Olej Opałowy – najniższa -293,11 USD/t (6 września), najwyższa -170,37 USD/t (17 kwietnia) – roczna dynamika zmiany +4,3%, tj. +11,6 USD/t.

Marża z notowań na produktach w 2013 r. (USD/t)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Thomson Reuters.

Grupa LOTOS, jako główny surowiec wykorzystuje ropę rosyjską REBCO (ang. Russian Export Blend Crude Oil). W porównaniu z globalnym benchmarkiem Brent, REBCO jest ropą cięższą – ma wyższą gęstość oraz wyższą zawartość siarki. Pozwala wyprodukować więcej cennych tzw. średnich destylatów (diesel, paliwo lotnicze), zawiera jednak więcej frakcji pozostałościowych zużywanych do produkcji taniego ciężkiego oleju opałowego. Dla ekonomiki przerobu ropy w naszej rafinerii istotne znaczenie ma wskaźnik różnicy w notowaniach (dyferencjał) ropy Brent i REBCO. Ze względu na nieco gorsze parametry jakościowe ropy REBCO przez większość czasu jest ona nieco tańsza niż ropa Brent. Jednak wartość dyferencjału zmienia się w czasie i wykazuje tendencję sezonową. Przy dużym ujemnym dyferencjale rafinerie przerabiające głównie ropę REBCO notują zwiększenie marży rafineryjnej.

Dyferencjał Ural/Brent w latach 2010-2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Thomson Reuters.

Prognozy branżowych analityków dla sektora rafineryjnego w Europie nie są optymistyczne. Przewidywany jest dalszy spadek konsumpcji paliw. Ten negatywny trend stwarza dodatkową presję na rafinerie, by ograniczały koszt przerobu surowca. Tym ważniejsza staje się efektywność produkcji paliw zarówno pod względem konfiguracji rafinerii (głębokość przerobu ropy), jak i optymalizacji posiadanych instalacji.