5. Istotne wartości oparte na profesjonalnym osądzie i szacunkach

Sporządzenie sprawozdania finansowego zgodnie z MSSF wymaga przyjęcia pewnych założeń oraz dokonania szacunków i osądów, które wpływają na wielkości wykazane w sprawozdaniu finansowym.

Założenia i szacunki są oparte na najlepszej wiedzy kierownictwa na temat bieżących i przyszłych zdarzeń oraz działań, jednak rzeczywiste wyniki mogą się różnić od przewidywanych.

Szacunki i związane z nimi założenia podlegają bieżącej weryfikacji. Zmiana szacunków księgowych jest rozpoznawana w okresie, w którym zostały one zmienione, jeśli dotyczy to wyłącznie tego okresu, lub w okresie bieżącym i przyszłym, jeśli zmiany dotyczą zarówno okresu bieżącego jak i przyszłego. Przyjęte istotne założenia przy dokonywaniu szacunków przedstawione zostały w odpowiednich notach do sprawozdania.

Przyjmując założenia, dokonując szacunków i osądów zarząd Spółki (Zarząd) może kierować się własnym doświadczeniem i wiedzą a także opiniami, analizami i rekomendacjami niezależnych ekspertów.

W procesie stosowania zasad (polityki) rachunkowości wobec zagadnień podanych poniżej, istotne znaczenie, oprócz szacunków, miał profesjonalny osąd kierownictwa.

Świadczenia pracownicze

Zobowiązania z tytułu świadczeń pracowniczych zostały oszacowane za pomocą metod aktuarialnych. Założenia aktuarialne i wycena zobowiązań z tytułu świadczeń pracowniczych opisana została w nocie 29.4.

Amortyzacja

Wysokość stawek amortyzacyjnych ustalana jest na podstawie przewidywanego okresu ekonomicznej użyteczności składników rzeczowego majątku trwałego oraz aktywów niematerialnych. Grupa corocznie dokonuje weryfikacji przyjętych okresów ich ekonomicznej użyteczności na podstawie bieżących szacunków. Aktualizacja szacunków w tym zakresie, która miała wpływ na sprawozdanie finansowe Grupy za rok 2013 dotyczyła przede wszystkim Jednostki Dominującej, w której nastąpiło zmniejszenie amortyzacji z tego tytułu o  8.619 tys. zł.

Podstawą do naliczania amortyzacji naturalnej składników majątku morskich i lądowych kopalń ropy naftowej i gazu są oceniane przez Grupę, weryfikowane i aktualizowane wielkości zasobów węglowodorów (wg tzw. kategorii 2P zasoby pewne oraz zasoby prawdopodobne) oraz prognozy wydobycia dla poszczególnych złóż ropy naftowej i gazu sporządzane na podstawie danych geologicznych, w oparciu o próbną eksploatację, późniejszy  przebieg produkcji  i  harmonogram planowanych prac przyjętych w strategii długoterminowej.

W 2013 roku  Grupa dokonała korekty szacunków zasobów węglowodorów będących podstawą kalkulacji amortyzacji naturalnej aktywów niematerialnych segmentu wydobywczego w spółkach GK AB LOTOS Geonafta na Litwie. Efekt zmiany szacunków skutkował zmniejszeniem wartości zasobów będących podstawą amortyzacji naturalnej litewskich licencji poszukiwawczo-wydobywczych w 2013 roku i przełożył się na  wzrost  wartości  amortyzacji tych aktywów wykazanej w niniejszym sprawozdaniu finansowym o 5.669 tys. zł ( 4.648 tys LTL).

W związku z transakcją nabycia pakietu aktywów Heimdal na Norweskim Szelfie Kontynentalnym zwiększeniu uległy szacowane zasoby ropy naftowej i gazu, co będzie miało wpływ na amortyzację naturalną aktywów wydobywczych Grupy począwszy od dnia 1 stycznia 2014 roku.

Wartość godziwa instrumentów finansowych

Wartość godziwą instrumentów finansowych, dla których nie istnieje aktywny rynek wycenia się wykorzystując odpowiednie techniki wyceny. Przy doborze właściwych dla tych celów metod i założeń Grupa kieruje się profesjonalnym osądem.

Założenia dotyczące wyceny wartości godziwej instrumentów finansowych opisano w nocie 7.23.

Składnik aktywów z tytułu podatku odroczonego

Grupa rozpoznaje składnik aktywów z tytułu podatku odroczonego bazując na założeniu, że w przyszłości zostanie osiągnięty zysk podatkowy pozwalający na jego wykorzystanie. Pogorszenie uzyskiwanych wyników podatkowych w przyszłości mogłoby spowodować, że założenie to stałoby się nieuzasadnione. Zarząd Jednostki Dominującej weryfikuje przyjęte szacunki dotyczące prawdopodobieństwa odzyskania aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego  w oparciu o zmiany czynników branych pod uwagę przy ich dokonywaniu, nowe informacje oraz doświadczenia z przeszłości.

Informacje dotyczące aktywów z tytułu podatku odroczonego przedstawiono w nocie 10.3.

Utrata wartości ośrodków wypracowujących środki pieniężne oraz pojedynczych składników rzeczowych aktywów trwałych i aktywów niematerialnych

Każdorazowo na dzień kończący okres sprawozdawczy, zgodnie z postanowieniami standardu MSR 36 „Utrata wartości aktywów”, przeprowadza się analizę pod kątem przesłanek, które mogłyby wskazywać na ewentualną  utratę wartości ośrodków wypracowujących środki pieniężne oraz pojedynczych składników aktywów. Przesłanki mogą pochodzić z zewnątrz i dotyczyć na przykład zmiennych rynkowych (w tym: zmiany cen, notowań kursów walut, notowań giełdowych, stóp procentowych, innych zmiennych związanych z bieżącymi trendami gospodarczymi), jak również wynikać z planów, działań i zdarzeń mających miejsce w Grupie, związanych na przykład z decyzjami o zmianie, zaniechaniu, ograniczaniu, czy rozwoju działalności, a także zmianie technologii, działaniach efektywnościowych i inwestycyjnych.

Stwierdzenie utraty wartości wymaga oszacowania wartości odzyskiwalnej składników aktywów lub ośrodków wypracowujących środki pieniężne. Do istotnych założeń uwzględnianych przy szacunkach tej wartości należą takie zmienne jak: stopy dyskontowe, stopy wzrostu, wskaźniki cenowe.

Po przeprowadzeniu analiz przepływów pieniężnych dla poszczególnych ośrodków wypracowujących środki pieniężne i wykonaniu stosownych testów na utratę wartości dla aktywów, które tego wymagały, Grupa dokonała niezbędnych korekt wartości aktywów i zaprezentowała ich efekt w niniejszym skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym.

Informacje dotyczące składników rzeczowych aktywów trwałych, wartości firmy i pozostałych wartości niematerialnych znajdują się w notach 13, 14 i 15, gdzie opisano założenia i wyniki testów na utratę wartości  tych aktywów, przeprowadzonych przez Grupę w roku 2013 i w okresie porównywalnym.

Rezerwa na koszty likwidacji zakładu górniczego i rekultywację terenu

Na każdy dzień kończący okres sprawozdawczy Grupa dokonuje analizy kosztów niezbędnych do poniesienia w celu likwidacji kopalń ropy naftowej i gazu oraz nakładów do poniesienia na przyszłą rekultywację terenu. W wyniku tych analiz Grupa koryguje wartość utworzonej w poprzednich latach rezerwy na rekultywację, urealniając jej poziom do wysokości szacowanych przyszłych, niezbędnych do poniesienia kosztów. Na wzrost rezerwy z tego tytułu wpływ ma również szacunek zmiany wartości pieniądza w czasie. Zasady ujmowania tych rezerw przedstawiono w nocie 7.27.1,  natomiast informacje na temat rezerw ujętych w niniejszym sprawozdaniu finansowym za rok 2013 znajdują się w nocie 30.1.

Prawa do emisji dwutlenku węgla (CO₂)

Handel emisjami to jeden z instrumentów polityki ekologicznej, służący ograniczaniu emisji zanieczyszczeń. Obowiązek udziału Polski w systemie EU ETS (z ang. European Union Emissions Trading System/Scheme) wynika z realizacji postanowień tzw. protokołu z Kioto.  Protokół z Kioto jest to prawnie wiążące strony porozumienie międzynarodowe, w którym nakreślony został długofalowy scenariusz redukcji całkowitej emisji sześciu gazów cieplarnianych, w tym dwutlenku węgla (CO₂). Mechanizm handlu emisjami zapoczątkowany został w 2005 roku na podstawie z Dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu i Rady Europy. Postanowienia przepisów unijnych wprowadzono w Polsce Ustawą z 22 grudnia 2004 roku „O handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji”, którą następnie zastąpiono Ustawą z dnia 28 kwietnia 2011 roku o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. W latach 2012 i 2013 prowadzone były intensywne prace nad nowymi regulacjami w zakresie handlu emisjami a na przełomie grudnia 2013 roku i stycznia 2014 roku projekt nowej ustawy podlegał konsultacjom społecznym. Proponowane przepisy wprowadzają szereg zmian w systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w okresie rozliczeniowym 2013 - 2020 (tzw. III faza Europejskiego Systemu Handlu Uprawnieniami do emisji CO₂). Na dzień 31 grudnia 2013 roku zmiany te nie są obowiązujące i nie wpływają na szacunki zawarte w niniejszym sprawozdaniu, jednakże Grupa monitoruje przebieg procesu legislacyjnego i uwzględni jego wynik w procesie zarządzania ryzykiem dotyczącym uprawnień do emisji dwutlenku węgla w okresach, w których zmiany wejdą w życie.

Prawa do emisji dwutlenku węgla (CO₂) są przez Grupę prezentowane w sprawozdaniu finansowym zgodnie z metodą zobowiązań netto. Oznacza to, że w swoim sprawozdaniu finansowym Grupa rozpoznaje tylko zobowiązania wynikające z przekroczenia przez Grupę przyznanych limitów praw do emisji, a zobowiązanie to jest rozpoznawane dopiero w momencie przekroczenia przyznanego Grupie limitu.

W związku z tym, iż przed dniem publikacji niniejszego sprawozdania finansowego, Komisja Europejska zatwierdziła limity uprawnień planowane dla ostatniej grupy krajów członkowskich, w tym Polski, Zarząd jest przekonany, iż Grupa będzie mogła wykorzystać  uprawnienia na rok 2013 do rozliczenia emisji zgodnie z ustalonym harmonogramem rozliczenia emisji CO₂ za 2013 rok tj. w terminie do końca kwietnia 2014 roku.

Informacje dotyczące praw do emisji dwutlenku węgla (CO₂) opisano w notach 7.33, 32.2 oraz 34.